Türkiye’de Felsefe: İmkânlar ve Zaaflar
Modern felsefenin Türkiye’deki tarihini neredeyse modernleşme tecrübemize paralel bir şekilde okumak mümkündür. Bu açıdan “Türkiye’de felsefe”yi tartışmak, bütün imkân ve zaaflarıyla “Türk modernleşmesi”ni incelemeyi de zorunlu kılmaktadır. Bu oturumda Osmanlı-Türk modernleşmesi sürecinden başlayarak günümüze kadar uzanan zaman zarfında felsefenin Türkiye’deki serüveninin aşağıdaki başlıklar etrafında incelenmesi amaçlanmaktadır:
- Modern ve çağdaş felsefe(ler)nin alımlanış tarzları
- Klasik felsefe birikimiyle ilişki tarzları
- Ekolleşme teşebbüsleri
- Felsefe dili olarak Türkçe
- Üniversite ve felsefe
- Felsefe eğitimi
- Felsefe yayıncılığı
Çağdaş Ontoloji Tartışmaları
20. yüzyıl başlangıcında metafiziğe kuşkuyla bakılan bir dönem olsa da sonrasında felsefenin metafizikten kopamayacağı anlaşılmıştır. Bu kopamayış geleneksel metafizik tartışmaların yinelenmesiyle değil, bu tartışmaların dönüşüme uğraması ya da onlara yeni boyutlar eklenmesiyle gerçekleşmiştir. Bu bağlamda bu oturumda güncel metafizik tartışmaların kapsam, olanak ve boyutlarının aşağıdaki başlıklar çerçevesinde incelenmesi hedeflenmektedir:
- Modalite
- Kalıcılılık
- Kişisel özdeşlik
- Matematik nesneler
- Gerçekliğin yapısı
- Zaman
- Mantık ilkeleri
- Nedensellik olarak belirlenmiştir.
Özne ve Metafizik
Öznenin bilme, eyleme ve yaşama açısından çeşitli yönlerinin olduğu bilinmektedir. Antik Yunan’da bilme, eyleme ve yaşama arasında farklılıktan ziyade bir bütünlük olduğu genellikle ileri sürülmekte ve söz konusu bütünlük “metafizik” terimi altında kavramsallaştırılmaktadır. Ortaçağlar boyunca bu metafizik anlayış Hıristiyanlık ve İslam dinleriyle etkileşim içine girmiş; buna karşın modern dönemde söz konusu bütünlük ve metafizik tasavvur varlığını sürdürememiştir. Bu çerçevede “Özne ve Metafizik” başlıklı oturumda meselenin epistemolojik, etik ve varoluşsal boyutlarıyla ele alınması beklenmekte olup muhtemelen tebliğ konuları şöyle sıralanabilir:
- Antik Yunan’da metafizik anlayış
- Antik Yunan’da praxis ve episteme
- Modern dönemde öznenin bilgiyi inşası
- Antik Yunan ile modern dünyanın özne anlayışları
- Varoluşçuluk: Teklif edilen ve karşı çıkılan özne
- Dinsel özne: İslam ve Hıristiyanlık’ın özne anlayışları
Çağdaş Etik/Politik Felsefe
Bu oturumda bir ethos ve polis etkinliği olarak felsefenin, mevcut meseleleri düşünebilme kapasitesinin ortaya konulması ve böylelikle felsefenin yaşam alanları içerisinde düşünce üreten ve eleştiren yönünün belirginleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu oturumda ele alınması hedeflenen temalar ve problem alanları şunlardır:
- Yasa
- Meşruluk
- Vicdan
- Sorumluluk
- İnsan hakları
- Değerler sorunu/değerlerin tiranlığı
- Eylem kategorileri
- Politik-olanın indirgenemezliği
- Biyopolitika
- İktidar ve cinsiyet sorunu
- Çevre hakkı ve ekoloji
- Şehir hakkı ve göç
İslam Felsefesi: Kavramsal Dönüşümler ve Süreklilikler
8. yüzyılın ortalarında İslam dünyasında başlayan tercüme hareketi yoluyla ilk defa monoteist bir toplumda neşvünema bulan felsefe, bu sayede bir yandan yeni bir dinamizm kazanarak sürekliliğini sağlarken bir yandan da önemli dönüşümlerle karşı karşıya kalmıştır. Modern dönemde “İslam felsefesi” olarak adlandırılan bu felsefe geleneği de kendi iç serüvenini yaşarken aynı zamanda yeni “süreklilikler” ve “dönüşümler”in oluşumuna zemin hazırlamıştır. Bu oturumda hem Antik-Helenistik felsefe mirasının İslam dünyasına aktarımı hem de İslam felsefesinin kendi gelişim tarihi dikkate alınarak modernleşme dönemine kadarki süreçte felsefenin muhtelif alanlarındaki (metafizik, mantık, psikoloji/epistemoloji, ahlak, siyaset, felsefe tasavvurları) kavramsal dönüşümler ve sürekliliklerin ele alınması hedeflenmektedir.
Çağdaş Mantık Tartışmaları
20. yüzyıl çok sayıda mantık türünün ortaya çıkışına tanıklık etmiştir. Sezgisel, deontik, zaman, puslu, informel mantık anlayışları söz konusu farklı mantık türlerinin yalnızca birkaçıdır. Çeşitli türleriyle mantık, günümüz düşüncesi açısından vazgeçilmez bir organon olmayı sürdürmektedir. Bu oturumda günümüz felsefesinin en üretken alanlarının başında gelen mantığa ilişkin güncel tartışmalar konu edilecektir. Bu bağlamda oturumda, güncel mantık anlayışlarının kapsamı, olanağı ve boyutları şu başlıklar üzerinden tartışmaya açılacaktır:
- Mantık-felsefe bağıntısı
- Mantık-dil bağıntısı
- Mantık-metafizik bağıntısı
- Mantık-nörobilim bağıntısı
- Mantık-bilgisayar bilimleri bağıntısı
- Mantık-doğa bilimleri bağıntısı bağıntısı